Παιδιά με γνωστικές ή μαθησιακές δυσκολίες ή προβλήματα ψυχικής υγείας και παιδιά με αναπηρία από περιβάλλοντα χαμηλού εισοδήματος είναι ιδιαίτερα πιθανό να υποστούν βία.
Παρά την πρόοδο σε ευαισθητοποίηση και πολιτικές τα τελευταία χρόνια, τα παιδιά και έφηβοι με αναπηρίες υφίστανται σωματική, σεξουαλική και συναισθηματική βία και παραμέληση σε αρκετά μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ότι τα παιδιά χωρίς αναπηρία σύμφωνα με μία συστηματική ανασκόπηση ερευνών που δημοσιεύτηκαν μεταξύ 1990 και 2020, με περισσότερους από 16 εκατομμύρια νέους από 25 χώρες. Η μελέτη αυτή παρουσιάζει την πιο ολοκληρωμένη εικόνα σχετικά με τη βία που υφίστανται παιδιά με αναπηρίες σε όλο τον κόσμο. Τα ευρήματα είναι δημοσιευμένα στο Lancet Child & Adolescent Health.
Νέοι με ψυχική ασθένεια και γνωστικές ή μαθησιακές δυσκολίες (π.χ. διαταραχή ελειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας και αυτισμός) είναι αρκετά πιθανό να υποστούν βία και συνολικά, παιδιά με αναπηρία είναι παραπάνω από δύο φορές πιο πιθανό να υποστούν βία συγκριτικά με παιδιά χωρίς αναπηρία, πράγμα που μπορεί να έχει σοβαρή και μακροχρόνια επίπτωση στην υγεία και την ευεξία τους. Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη για συλλογικές προσπάθειες από τις κυβερνήσεις, τους επαγγελματίες υγείας και πρόνοιας και τους ερευνητές προκειμένου να ευαισθητοποιήσουν σχετικά με όλες τις μορφές βίας απέναντι σε παιδιά με αναπηρία και να ενισχύσουν την πρόληψη.
«Τα παιδιά με αναπηρία αντιμετωπίζουν απαράδεκτα υψηλά επίπεδα βίας παγκοσμίως», δηλώνει ο llan Cerna-Turoff από το Columbia University Mailman School of Public Health. «Οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν μια απαιτητική στιγμή όπου οι πόροι εξαντλούνται για την αντιμετώπιση της πανδημίας covid-19 και της οικονομικής και κοινωνικής αλλαγής. Γνωρίζουμε ότι η πρόληψη της βίας οδηγεί σε καλύτερους δείκτες ανάπτυξης για τις κοινωνίες μας. Τώρα περισσότερο από ποτέ η πρόληψη της βίας είναι μια σημαντική και αξιόλογη επένδυση για να διασφαλίσουμε ένα καλύτερο μέλλον. Επιπλέον, όλοι οι άνθρωποι αξίζουν το δικαίωμα να ζουν σε έναν κόσμο όπου είναι ασφαλείς απέναντι στη βία. Η προστασία των παιδιών με αναπηρία από τη βία είναι θεμελιώδης όψη της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας»
Εκτιμάται ότι 291 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι έχουν επιληψία, νοητική αναπηρία, διαταραχή όρασης ή απώλεια ακοής, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 11% του παγκόσμιου πληθυσμού παιδιών και εφήβων. Πολλά περισσότερα έχουν άλλες σωματικές ή νοητικές αναπηρίες. Η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών με αναπηρία- περισσότερο από το 94%- ζουν σε χώρες χαμηλού-μεσαίου εισοδήματος όπου συνυπάρχουν πολλαπλοί κίνδυνοι. Ανεπαρκή συστήματα κοινωνικής προστασίας και πρόσβασης σε υποστήριξη, στίγμα, διακρίσεις και έλλειψη πληροφόρησης σχετικά με την αναπηρία συνεισφέρουν σε υψηλότερα επίπεδα βίας απέναντι σε παιδιά με αναπηρία. Η κατάσταση αυτή μπορεί να επιδεινωθεί περαιτέρω από τη φτώχεια και την κοινωνική απομόνωση. Οι ιδιαίτερες δυσκολίες των παιδιών με αναπηρία, όπως η αδυναμία να λεκτικοποιήσουν ή να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, μπορούν επίσης να τα κάνουν στόχο βίαιης συμπεριφοράς.
Το 2021 μια συστηματική ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στο Lancet εκτίμησε ότι περισσότερα από ένα στα τέσσερα παιδιά με αναπηρία σε χώρες υψηλού εισοδήματος είχαν υποστεί βία και ότι η πιθανότητα να υποστούν βία ήταν πάνω από 3 φορές μεγαλύτερη σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους χωρίς αναπηρία.
Αυτή η νέα ανάλυση περιλαμβάνει μεγαλύτερο αριθμό μελετών από ευρύτερη γεωγραφική περιοχή, περισσότερες μορφές βίας (π.χ. εκφοβισμός από συνομηλίκους, βία από σύντροφο), μεγαλύτερο εύρος αναπηριών (σωματικοί περιορισμοί, ψυχικές διαταραχές, γνωστικές ή μαθησιακές δυσκολίες, αισθητηριακές διαταραχές, χρόνιες ασθένειες), καθώς και αναβαθμισμένες μεθόδους. Παρέχει παγκόσμιες εκτιμήσεις της βίας εναντίον παιδιών με αναπηρία μέχρι το Σεπτέμβριο του 2020.
Οι ερευνητές πραγματοποίησαν μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση όλων των μελετών παρατήρησης που μετρούσαν τη βία εναντίον παιδιών με αναπηρία, δημοσιευμένων σε 18 αγγλόφωνες βάσεις δεδομένων και 3 τοπικές βάσεις δεδομέων στην Κίνα μεταξύ των ετών 1990 και 2020. Ανέλυσαν δεδομένα από 98 έρευνες σε σύνολο πάνω από 16,8 εκατομμύρια παιδιά (ηλικίας 0-18 ετών) από τις οποίες οι 75 ήταν σε χώρες υψηλού εισοδήματος και οι 23 σε 7 χώρες χαμηλού-μεσαίου εισοδήματος.
Η ανάλυση των δεδομένων από 92 έρευνες όσον αφορά τη συχνότητα βρήκε ότι οι συνολικοί δείκτες διαφέρουν ανάλογα με την αναπηρία και ήταν ελαφρώς υψηλότεροι ανάμεσα σε παιδιά με ψυχικές διαταραχές (34%) και γνωστικές ή μαθησιακές δυσκολίες (33%) απ’ ότι σε παιδιά με αισθητηριακές διαταραχές (27%), σωματικούς ή κινητικούς περιορισμούς (26%) και χρόνιες παθήσεις (21%).
Οι πιο συχνά αναφερόμενες μορφές βίας ήταν η συναισθηματική και η σωματική, βιωμένες από περίπου ένα στα τρία παιδιά και εφήβους με αναπηρία. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ένα στα πέντε παιδιά βιώνει παραμέληση, ενώ ένα στα δέκα έχει υποστεί σεξουαλική βία.
Η μελέτη υπογραμμίζει επίσης τα υψηλά επίπεδα εκφοβισμού από συνομηλίκους, εκτιμώντας ότι σχεδόν το 40% των παιδιών με αναπηρία έχουν υποστεί εκφοβισμό από τους ομοτίμους τους. Ο κατά πρόσωπο εκφοβισμός (σωματικές, λεκτικές ή άλλες συμπεριφορές όπως χτύπημα ή κλοτσιές, προσβολές και απειλές ή κοινωνικός αποκλεισμός) είναι πιο συχνός (37%) από τον διαδικτυακό (23%).
Γενικά, τα παιδιά με αναπηρία από χώρες χαμηλού εισοδήματος βίωσαν υψηλότερα επίπεδα βίας απ’ ότι αυτά σε χώρες υψηλού εισοδήματος πιθανόν ως αποτέλεσμα περιορισμένης πρόσβασης σε υπηρεσίες πρόληψης και στήριξης, χαμηλότερων επιπέδων νομικής προστασίας και στάσεων και κανόνων που στιγματίζουν ανθρώπους με αναπηρία και οδηγούν σε μεγαλύτερη κοινωνική ανοχή της βίας. Μια επιπλέον πρόκληση είναι ότι συνεχίζουμε να βλέπουμε λιγότερες μελέτες καταγραφής του προβλήματος στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, ειδικά στην Νοτιοανατολική και Κεντρική Ασία και την Ανατολική Ευρώπη.
«Η βία κατά των παιδιών με αναπηρία μπορεί να προληφθεί. Αυτά τα παιδιά πρέπει να λάβουν δίκαιες ευκαιρίες ζωής τώρα», σημείωσε ο Zuyi Fang από το Beijing Normal University της Κίνας. «Οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ σκοπεύουν να τερματίσουν όλες τις μορφές βίας ενάντια σε παιδιά έως το 2030. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει πολιτικοί αρχηγοί, επαγγελματίες και επιστήμονες να συνεργαστούν για να εφαρμόσουν αυτά που ήδη ξέρουμε ότι προλαμβάνουν τη βία, όπως εμπειρικά τεκμηριωμένες παρεμβάσεις για γονείς, και παράλληλα για να αναπτύξουν και να αξιολογήσουν παρεμβάσεις στην κοινότητα, το σχολείο και το διαδίκτυο που στοχεύουν σε συγκεκριμένες μορφές βίας».
Σε σχετικό σχόλιο, η Tania King από το University of Melbourne της Αυστραλίας, επισημαίνει ότι είναι πιθανό η βία κατά των παιδιών με αναπηρία να έχει αυξηθεί από την πανδημία covid-19, προσθέτοντας ότι «το άρθρο 19 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, εγκεκριμένης από πολλές χώρες του κόσμου, κατοχυρώνει την προστασία του παιδιού από τη βία. Καθώς ο αριθμός των παιδιών με αναπηρία συνεχίζει να αυξάνεται παγκοσμίως πρέπει να καθιερώσουμε συστήματα και διαδικασίες ώστε να τα προστατέψουμε από τη βία. Καλύτερες υπηρεσίες και στήριξη για τα παιδιά με αναπηρία θα μειώσουν πολλούς παράγοντες κινδύνου που ενισχύουν την αυξημένη βία που υφίστανται. Η επιταγή να δράσουμε είναι πολλαπλή. Οικονομική, καθώς η ζημία εξαιτίας της βίας έχει κόστος. Κοινωνική, καθώς η κοινωνία έχει να κερδίσει πολλά από τη συμπερίληψη ατόμων με αναπηρία. Κυρίως ηθική, διότι είναι απαράδεκτο για τη σημερινή κοινωνία να ανέχεται τέτοια επίπεδα βίας ανάμεσα στα παιδιά με αναπηρία».
Μετάφραση/ προσαρμογή κειμένου: Γιοφτσίδου Σοφία, Ψυχολόγος, MSc Προαγωγή και Αγωγή Υγείας, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ
Μελέτες: Zuyi Fang, Ilan Cerna-Turoff, Cheng Zhang, Mengyao Lu, Jamie M Lachman, Jane Barlow. Global estimates of violence against children with disabilities: an updated systematic review and meta-analysis. The Lancet Child & Adolescent Health, 2022.
Tania King, Catherine Chittleborough. Violence against children with disability: an unacceptable scourge of society. The Lancet Child & Adolescent Health, 2022.
