Το πρόσφατο τεύχος του Psychological Science in the Public Interest εξετάζει τις ψυχολογικές παρεμβάσεις στη θεραπεία του χρόνιου πόνου, δίνοντας έμφαση στο κενό που παρατηρείται μεταξύ των ερευνητικών δεδομένων για την αποτελεσματικότητα αρκετών ψυχολογικών παρεμβάσεων και της διαθεσιμότητας και της αξιοποίησής τους στη θεραπεία.
Ο πόνος λειτουργεί στο σώμα ως ένα σήμα ειδοποίησης του εγκεφάλου για την ύπαρξη κάποιου τραύματος ή ασθένειας. Η απουσία έντονης απόκρισης στον πόνο θα σήμαινε πως ένα σωματικό τραύμα θα μπορούσε να παραμείνει απαρατήρητο κι, επομένως, χωρίς θεραπεία. Εντούτοις, μεγάλος αριθμός ατόμων βιώνει χρόνιο πόνο, ο οποίος διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα και μετά την επούλωση του τραυματισμού ή ανεξάρτητα από την ύπαρξη κάποιας εύκολα αναγνωρίσιμης αιτίας.
Δυστυχώς, η αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου με μη συνταγογραφούμενη αλλά και συνταγογραφούμενη φαρμακευτική αγωγή ενέχει κινδύνους για την υγεία, συμπεριλαμβανομένων των παρενεργειών αλλά και της εξάρτησης από αυτήν. Στο πιο πρόσφατο τεύχος του Psychological Science in the Public Internet (PSPI), ομάδα ερευνητών εξέτασε τον τρόπο με τον οποίο οι ψυχολογικές παρεμβάσεις μπορούν να αποτελέσουν μέρος ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου, ώστε να μειωθεί η ανάγκη για επεμβάσεις και για πιθανή λήψη επικίνδυνης φαρμακευτικής αγωγής.
«Υπάρχουν αρκετές αποτελεσματικές, μη ιατρικές θεραπείες για τον χρόνιο πόνο, με τις ψυχολογικές παρεμβάσεις να αναδύονται ανάμεσα στις πιο αποδοτικές», υποστηρίζει η Mary Driscoll, ερευνήτρια στο Yale University και πρώτη συγγραφέας του εν λόγω άρθρου. «Οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε ψυχολογικού τύπου θεραπεία αναμένεται να βιώσουν ουσιαστική μείωση του πόνου καθώς και βελτίωση στη σωματική λειτουργικότητα και την συναισθηματική ευεξία τους.».
Η παρούσα κατάσταση φροντίδας του χρόνιου πόνου
Σε πολλές περιπτώσεις οι αιτίες του χρόνιου πόνου παραμένουν άγνωστες και η χρήση συντηρητικών ιατρικών παρεμβάσεων, όπως η φαρμακευτική αγωγή και οι επεμβατικές μέθοδοι, μπορεί να προσφέρουν μικρή έως καθόλου ανακούφιση – ή ακόμη και να οδηγήσουν σε επιδείνωση της παρούσας κατάστασης. Οι άνθρωποι με χρόνιο πόνο, συχνά, αναφέρουν ματαίωση με το σύστημα υγείας και το σύστημα ασφάλισης, καθώς προσλαμβάνονται από τους ασθενείς ως απορριπτικά και αδύναμα να ανταποκριθούν στο πρόβλημα τους.
Η ψυχολογική θεραπεία μπορεί να μειώσει την ανάγκη λήψης αγωγής και άλλων επεμβατικών θεραπειών, οι οποίες μπορεί να είναι δαπανηρές, αναποτελεσματικές αλλά ακόμη και επικίνδυνες για τη ζωή των ασθενών. Επιπλέον, οι ερευνητές προτείνουν πως η επίδραση της ψυχολογικής θεραπείας μπορεί να διατηρηθεί καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου.
«Οι άνθρωποι που βιώνουν χρόνιο πόνο θα έπρεπε να αισθάνονται ενδυναμωμένοι να επιλέξουν το είδος της ψυχολογικής θεραπείας που είναι πιο ελκυστικό σε αυτούς.», υποστηρίζει η Driscoll. «Μόλις το κάνουν, η αναζήτηση ψυχοθεραπευτή που μπορεί να παρέχει αυτή τη φροντίδα και με τον οποίο μπορούν να δημιουργήσουν μια ουσιαστική σύνδεση θα είναι παράγοντας – κλειδί για την απόκτηση οφέλους.”
Ψυχολογικές θεραπείες
Η έρευνα έχει αναδείξει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι ψυχολογικοί παράγοντες στην έναρξη, τη σοβαρότητα και τη διάρκεια του χρόνιου πόνου. Για τους λόγους αυτούς, αρκετές ψυχολογικές παρεμβάσεις έχει φανεί πως είναι αποτελεσματικές ως προς την αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου.
Στο παρόν άρθρο η Driscoll και οι συνεργάτες της περιγράφουν τις παρεμβάσεις που έχουν μελετηθεί ευρέως στην επιστημονική κοινότητα που μελετά τον χρόνιο πόνο και συμπεριλαμβάνουν τα κάτωθι είδη:
- Υποστηρικτική ψυχοθεραπεία, η οποία εστιάζει στην άνευ όρων αποδοχή και την ενσυναίσθηση.
- Εκπαίδευση σε τεχνικές χαλάρωσης, χρήση αναπνοών, μυϊκή χαλάρωση και νοερές εικόνες με σκοπό την αντίδραση στη σωματική αντίδραση του στρες.
- Βιοανάδραση, η οποία περιλαμβάνει την παρακολούθηση των σωματικών αντιδράσεων των ασθενών στο άγχος και τον πόνο (π.χ. αυξημένος καρδιακός ρυθμός, μυϊκή ένταση) και εκπαίδευση των τρόπων διαχείρισης και μείωσης των αντιδράσεων αυτών.
- Ύπνωση από εκπαιδευμένο κλινικό. Η ύπνωση μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στην επεξεργασία του πόνου, τις προσδοκίες ή την αντίληψη και συμπεριλαμβάνει εκπαίδευση σε τεχνικές χαλάρωσης.
- Γνωσιακή- συμπεριφορική θεραπεία, κατά την οποία οι ασθενείς μαθαίνουν να αναπλαισιώνουν τις δυσπροσαρμοστικές πεποιθήσεις τους για τον πόνο, οι οποίες καταλήγουν σε δυσφορικά συναισθήματα, να αλλάζουν μη βοηθητικές συμπεριφορές τους, όπως η απομόνωση και η αδράνεια και να αναπτύσσουν βοηθητικές συμπεριφορικές στρατηγικές αντιμετώπισης (π.χ. χαλάρωση).
- Παρεμβάσεις βασισμένες στην ενσυνειδητότητα, οι οποίες συμβάλλουν στην αποσύνδεση του σωματικού πόνου από τον συναισθηματικό μέσω της αυξημένης επίγνωσης του σώματος, της αναπνοής και της δραστηριότητας.
- Ψυχολογικά ενημερωμένη φυσικοθεραπεία, η οποία ενσωματώνει τη φυσικοθεραπεία και τη γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία.
Η έκθεση του PSPI εξετάζει, επίσης, θέματα, όπως η ολοκληρωμένη φροντίδα του πόνου, ο συνδυασμός ιατρικών, ψυχολογικών και κοινωνικών πτυχών της υγειονομικής περίθαλψης, το μέλλον της θεραπείας του πόνου, την αύξηση της διαθεσιμότητας στρατηγικών διαχείρισης του πόνου καθώς και την ενσωμάτωσή τους στο πλάνο αντιμετώπισής του.
Association for Psychological Science https://www.psychologicalscience.org/news/releases/2021-oct-pspi-chronic%20pain.html?_ga=2.232077340.2016011975.1631504415-1839610722.1578604099
Journal Reference: Driscoll, M. A., Edwards, R. R., Becker, W. C., Kaptchuk, T. J., & Kerns, R. D. (2021). Psychological Interventions for the Treatment of Chronic Pain in Adults. Psychological Science in the Public Interest, 22(2), 52–95. https://doi.org/10.1177/15291006211008157
Προσαρμογή κειμένου: Βίκυ Κολλάρου, Ψυχολόγος- Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια, MSc Προαγωγή και Αγωγή Υγείας, Ιατρική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ