Οι έφηβοι που είναι δυσαρεστημένοι με την εμφάνιση τους βρίσκονται σε σημαντικά αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν κατάθλιψη μέχρι τη στιγμή που θα ενηλικιωθούν, όπως αποκαλύπτει η πρώτη βρετανική έρευνα του είδους της, η οποία δημοσιεύτηκε στο Journal of Epidemiology & Community Health.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, το μέγεθος του αυξημένου κινδύνου κυμαίνεται από 50% έως 285%, με τα αγόρια να είναι πιο πιθανό να βιώσουν σοβαρή κατάθλιψη απ’ ότι τα κορίτσια.
H δυσαρέσκεια ως προς την εξωτερική εμφάνιση, προηγουμένως γνωστή ως δυσαρέσκεια σώματος, επηρεάζει έως και το 61% των εφήβων παγκοσμίως. Έχει αναγνωριστεί ως παράγοντας κινδύνου για διατροφικές διαταραχές, ανθυγιεινές συμπεριφορές και φτωχή ψυχική υγεία.
Η πλειοψηφία των δημοσιευμένων ερευνών πάνω στη δυσαρέσκεια σώματος και την κατάθλιψη έχουν υλοποιηθεί στις Η.Π.Α., ενώ λίγες έρευνες έχουν εξετάσει το θέμα μεταξύ των νέων ανδρών και των millenials, όσων έχουν γεννηθεί δηλαδή μεταξύ του 1981 και του 1997, έτσι ώστε να συνυπολογίσουν την επιρροή του διαδικτύου, της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Σε μια προσπάθεια να συνδέσουν αυτά τα γνωστικά κενά, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν σχεδόν 4000 συμμετέχοντες από την έρευνα Avon Longitudinal Study of Parents and Children (ALSPAC), μια πληθυσμιακή διαχρονική μελέτη γυναικών και των παιδιών τους, τα οποία γεννήθηκαν το 1991 και το 1992 και ζουν στο Somerset της Αγγλίας.
Ζητήθηκε σε 3753 περίπου εφήβους/ες ηλικίας δεκατεσσάρων ετών να βαθμολογήσουν την ικανοποίηση από την εξωτερική τους εμφάνιση με βάση το βάρος, τη σιλουέτα τους, τον σωματότυπο και συγκεκριμένες περιοχές του σώματος, συμπεριλαμβανομένου του στήθους, του στομαχιού, της μέσης, των μηρών, των οπίσθιων, των γλουτών, των ποδιών, του προσώπου και των μαλλιών, σε μια κλίμακα 5 σημείων όπου το 0 ισούται με “εξαιρετικά δυσαρεστημένος/η” και το 5 ισούται με “εξαιρετικά ικανοποιημένος/η”.
Τόσο τα αγόρια (1675), όσο και τα κορίτσια (2078), ήταν σε γενικές γραμμές μέτρια ικανοποιημένα με το σώμα τους, τα κορίτσια όμως, ήταν περισσότερο δυσαρεστημένα από τα αγόρια.
Τα κορίτσια ήταν περισσότερο δυσαρεστημένα με τους μηρούς, το στομάχι και το βάρος τους αλλά τους άρεσαν τα μαλλιά και οι γλουτοί τους. Τα αγόρια ήταν συνήθως δυσαρεστημένα με τον σωματότυπό τους, το στομάχι και τους γλουτούς αλλά δεν τους απασχολούσαν τα μαλλιά, το βάρος και τα πόδια τους.
Σχεδόν το 1 στα 3 (32%) κορίτσια και περίπου το 1 στα 7 (14%) αγόρια ήταν δυσαρεστημένα με το βάρος τους, ενώ περίπου το 1 στα 4 (27%) κορίτσια και το 1 στα 7 (14%) αγόρια ήταν δυσαρεστημένα με την σιλουέτα τους.
Όταν ήταν 18, τα καταθλιπτικά τους συμπτώματα αξιολογήθηκαν επίσημα με μια επικυρωμένη κλίμακα (CIS-R). Τα κορίτσια ήταν πιο πιθανό να βιώσουν επεισόδια κατάθλιψης απ’ ότι τα αγόρια. Ένα στα 10 (10%) κορίτσια ανέφερε τουλάχιστον ένα ήπιο καταθλιπτικό επεισόδιο, σε σύγκριση με τα ένα στα είκοσι αγόρια (5%). Σχεδόν το 7% των κοριτσιών και σχεδόν το 3% των αγοριών ανέφερε τουλάχιστον ένα μέτρια σοβαρό καταθλιπτικό επεισόδιο, ενώ σοβαρά καταθλιπτικά επεισόδια επηρέασαν το 1,5% των κοριτσιών και λιγότερο από το 1% (0,7%) των αγοριών.
Η ανάλυση των δεδομένων αποκάλυψε ότι η δυσαρέσκεια σώματος στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών προέβλεπε καταθλιπτικά επεισόδια όλων των βαθμών σοβαρότητας μεταξύ κοριτσιών και ήπια και σοβαρά καταθλιπτικά επεισόδια μεταξύ των αγοριών, μέχρι τη στιγμή που θα ενηλικιώνονταν.
Αυτά τα ευρήματα διατηρήθηκαν ακόμα και αφού συνυπολογίστηκαν τα ήδη υπάρχοντα καταθλιπτικά συμπτώματα στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών.
Μεταξύ των κοριτσιών, κάθε αύξηση στην κλίμακα της δυσαρέσκειας σώματος στην ηλικία των 14 συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο να βιώσουν τουλάχιστον ένα ήπιο (63%), μέτριο (67%) και /ή σοβαρό (84%) καταθλιπτικό επεισόδιο στην ηλικία των 18.
Η δύναμη αυτής της συσχέτισης αυξάνονταν με την σοβαρότητα του καταθλιπτικού επεισοδίου. Ο αντίκτυπος της δυσαρέσκειας σώματος στα ήπια καταθλιπτικά επεισόδια ήταν συγκρίσιμο μεταξύ αγοριών και κοριτσιών, όμως, ο αντίκτυπος της στα σοβαρά καταθλιπτικά επεισόδια ήταν ισχυρότερο μεταξύ των αγοριών.
Κάθε αύξηση στην κλίμακα δυσαρέσκειας σώματος στην ηλικία των 14 μεταξύ αγοριών, συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο να βιώσουν τουλάχιστον ένα ήπιο (50%) και/ή σοβαρό (285%) καταθλιπτικό επεισόδιο στην ηλικία των 18.
“Είναι πιθανό ότι την εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της αυξημένης πίεσης που αφορά τα ιδανικά για το σώμα, τα έφηβα αγόρια να έχουν γίνει επίσης ευαίσθητα στις πιέσεις που έχουν να κάνουν με τις εξιδανικευμένες εικόνες του σώματος, και οι οποίες μπορεί να μεταφραστούν αργότερα σε καταθλιπτικά επεισόδια”, αναφέρουν οι ερευνητές.
Οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι η έλλειψη εθνικής και κοινωνικοοικονομικής διαφορετικότητας στα δεδομένα της ALSPAC και η απουσία οποιασδήποτε πληροφορίας ως προς τον σεξουαλικό προσανατολισμό μπορεί να περιορίζουν τη γενίκευση των ευρημάτων. Επίσης, αναγνωρίζουν ότι η μέτρηση της δυσαρέσκειας σώματος, η οποία μετρήθηκε με τα ερωτηματολόγια, υπήρξε προσανατολισμένη προς τα γυναικεία πρότυπα εμφάνισης.
Παρ’ όλα αυτά, καταλήγουν: “Αυτά τα ευρήματα καταδεικνύουν ότι η δυσαρέσκεια σώματος πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα πιεστικό ζήτημα δημόσια υγείας. Είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη μεταξύ νέων στον γενικό πληθυσμό και έχει αυξητική συχνότητα. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η μείωση της δυσαρέσκειας σώματος μπορεί να είναι μια αποτελεσματική στρατηγική ως προς τη μείωση την προβλημάτων ψυχικής υγείας.”.
Προσαρμογή κειμένου: Φανή Κουκουρέζη, Ψυχολόγος, MSc Προαγωγή & Αγωγή Υγείας, Ιατρικής Σχολής Αθηνών, ΕΚΠΑ
Έρευνα: Bornioli A, Lewis-Smith H, Slater A, et al. Body dissatisfaction predicts the onset of depression among adolescent females and males: a prospective study. J Epidemiol Community Health 2021;75:343-348.
