Κάθε χρόνο, 4,6 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις καρκίνου διαγιγνώσκονται στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ και 2,1 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από καρκίνο. Είκοσι τοις εκατό αυτών των θανάτων προέρχονται από καρκίνο του πνεύμονα, και ακολούθως από καρκίνο του παχέως εντέρου (12%), του μαστού (7%), του παγκρέατος (6%) και καρκίνο του στομάχου (5,7%).
«Όλοι επηρεαζόμαστε από τον καρκίνο, είτε άμεσα είτε μέσω των εμπειριών φίλων και οικογενειών. Σε όλη την ευρωπαϊκή περιφέρεια του ΠΟΥ, μπορούμε να κάνουμε πολλά περισσότερα για την πρόληψη του καρκίνου και την παροχή φροντίδας », σύμφωνα με τον Dr Hans Kluge, περιφερειακό διευθυντή του ΠΟΥ για την Ευρώπη. «Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας σκοτώνει 28.000 γυναίκες στην περιοχή ετησίως. Η πρόσφατη ‘Παγκόσμια Έκθεση για τον Καρκίνο’ δείχνει ότι η περιοχή μας υστερεί σε σχέση με κάποιες άλλες στον έλεγχο καρκίνου του τραχήλου της μήτρας – το πιο αποτελεσματικό πρόγραμμα ελέγχου καρκίνου που έχουμε αυτήν τη στιγμή. Με τον έλεγχο και την παροχή εμβολίου ανθρώπινου θηλώματος (HPV), οι περισσότεροι από αυτούς τους θανάτους μπορούν να αποφευχθούν».
Σε ολόκληρη την περιοχή, ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου ενός ατόμου κατά τη διάρκεια της ζωής του διαφέρει: στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης ο κίνδυνος αυτός υπερβαίνει το 25%, στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης κυμαίνεται από 19% έως 25% και στις χώρες της Κεντρικής Ασίας ο κίνδυνος κυμαίνεται μεταξύ 10% και 19%.
Αντίστοιχα, ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο είναι πάνω από 12% στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας και χαμηλότερος – μεταξύ 9% και 12% – στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Δύο παράγοντες είναι πίσω από τα υψηλότερα ποσοστά θανάτου: καθυστερημένη διάγνωση και μη βέλτιστη θεραπεία. Και οι δύο μειώνουν σημαντικά την πιθανότητα θεραπείας ενός ατόμου ή τη μακροχρόνια επιβίωση.
Για να αντιμετωπιστεί αυτό, ο ΠΟΥ Ευρώπης παρέχει υποστήριξη και καθοδήγηση σε χώρες σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο του ΠΟΥ (IARC), τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (IAEA) και άλλους συνεργάτες.
Πρόληψη
Η χρήση καπνού και αλκοόλ είναι οι σημαντικότεροι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου για καρκίνο στην ευρωπαϊκή περιοχή του ΠΟΥ. Έως και το 85% των θανάτων που σχετίζονται με καρκίνο του πνεύμονα και το 15% των θανάτων που σχετίζονται με καρκίνο του στομάχου οφείλονται στον καπνό. Ο κίνδυνος καρκίνου του πνεύμονα, του παχέος εντέρου, του στομάχου, του μαστού και του παγκρέατος αυξάνεται σημαντικά με την κατανάλωση αλκοόλ.
Άλλοι αξιοσημείωτοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την παχυσαρκία, την ανθυγιεινή διατροφή και την έλλειψη φυσικής άσκησης. Συγκριτικά, η ατμοσφαιρική ρύπανση και οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στη γεωργία και την παραγωγή τροφίμων θεωρούνται να έχουν πιο περιορισμένο αντίκτυπο.
Επιπλέον, ορισμένοι καρκίνοι μπορούν να προληφθούν μέσω εμβολιασμού. Χωρίς εμβολιασμό, το 80% των γυναικών και των ανδρών θα μολυνθούν με HPV κάποια στιγμή στη ζωή τους, συνήθως πριν από την ηλικία των 25 ετών. Τα εμβόλια HPV είναι εξαιρετικά ασφαλή και αποτελεσματικά στην πρόληψη της μετάδοσης των στελεχών HPV που είναι υπεύθυνα για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, καθώς και για ορισμένους καρκίνους του αιδοίου, του κόλπου, του πέους, του πρωκτού και της στοματικής περιοχής.
Η ηπατίτιδα Β, μια δυνητικά απειλητική για τη ζωή λοίμωξη του ήπατος που προκαλείται από τον ιό της ηπατίτιδας Β, είναι ένα σημαντικό παγκόσμιο πρόβλημα υγείας. Μπορεί να προκαλέσει χρόνια λοίμωξη και θέτει τους ανθρώπους σε υψηλό κίνδυνο θανάτου από κίρρωση και καρκίνο του ήπατος. Το εμβόλιο ηπατίτιδας Β προσφέρει 98-100% προστασία από τον ιό.
Έγκαιρη διάγνωση και έλεγχος
Όπως εξηγεί ο πρόσφατα δημοσιευμένος «Οδηγός για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου» του ΠΟΥ, η ενίσχυση των συστημάτων υγείας για την εξασφάλιση της έγκαιρης ανίχνευσης και διάγνωσης του συμπτωματικού καρκίνου μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τα αποτελέσματα της υγείας για τους περισσότερους τύπους καρκίνου.
Ο έλεγχος είναι ένα άλλο εργαλείο για την έγκαιρη ανίχνευση καρκίνου και έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, του μαστού και του παχέος εντέρου, εάν είναι καλά οργανωμένος και η ποιότητα του παρακολουθείται προσεκτικά. Το πιο αποτελεσματικό πρόγραμμα διαλογής, όσον αφορά τα αποτελέσματα της υγείας και το κόστος, είναι για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Είναι μια από τις «καλύτερες αγορές» του ΠΟΥ για την αντιμετώπιση μη μεταδοτικών ασθενειών.
Ωστόσο, ορισμένα άλλα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου καρκίνου στην περιοχή κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό, και καταναλώνουν τους περιορισμένους πόρους χωρίς να βελτιώνουν σημαντικά τα αποτελέσματα. Η αναλογία βλάβης-οφέλους ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου και από χώρα σε χώρα.
Για παράδειγμα, σε ορισμένες χώρες οι γυναίκες καλούνται να κάνουν έλεγχο για καρκίνο του μαστού, αλλά η διάγνωση ή / και η θεραπεία δεν είναι εύκολα προσβάσιμες ή είναι κακής ποιότητας. Για την πλειονότητα των γυναικών σε αυτές τις χώρες, ένας τέτοιος έλεγχος μπορεί να είναι πιο επιβλαβής από ό, τι ωφέλιμος και ένα πρόγραμμα έγκαιρης διάγνωσης θα μπορούσε να είναι μια πιο έξυπνη επιλογή.
Τα προγράμματα πρώιμης διάγνωσης μειώνουν τo ποσοστό του καρκίνου που διαγνώστηκε αργά χάρη σε βελτιώσεις σε πολλά μέτωπα, συμπεριλαμβανομένης της γνώσης των γενικών ιατρών για τα συμπτώματα του καρκίνου, των διαδικασιών παραπομπής, της προσιτότητας και της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών διάγνωσης και θεραπείας και της ευαισθητοποίησης του πληθυσμού.
Παρηγορητική φροντίδα
Η αποτελεσματική παρηγορητική φροντίδα, η οποία διασφαλίζει ότι το τέλος της ζωής των ατόμων με καρκίνο βιώνεται με αξιοπρέπεια και με όσο το δυνατόν λιγότερο πόνο, είναι ένας παραμελημένος τομέας της φροντίδας του καρκίνου. Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι με καρκίνο πεθαίνουν χωρίς επαρκή πρόσβαση σε συμπτωματική ανακούφιση, παρά το προσιτό κόστος της υπηρεσίας.
Σε ολόκληρη την περιοχή, η κατανάλωση οπιοειδών φαρμάκων για την ανακούφιση του πόνου είναι μεταξύ 10 και 100 φορές χαμηλότερη στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας απ’ ότι στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, συχνά λόγω υπερβολικά περιοριστικής ρύθμισης τέτοιων φαρμάκων.
Πολλοί παράγοντες μπορούν να συμβάλουν στην κακή παρηγορητική φροντίδα, συμπεριλαμβανομένης της ανεπαρκούς ευαισθητοποίησης και κατάρτισης γιατρών και επαγγελματιών υγείας, την έλλειψη πρόσβασης σε οπιοειδή φάρμακα και περιορισμένο πολιτικό ενδιαφέρον στην εκάστοτε περιοχή.
Η βελτίωση της παρηγορητικής φροντίδας είναι μια άλλη από τις καλύτερες αγορές του ΠΟΥ για την αντιμετώπιση των μη μεταδιδόμενων νοσημάτων. Οι χώρες που επενδύουν στην παρηγορητική φροντίδα βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ασθενών και μειώνουν σημαντικά το κόστος της θεραπείας με καρκίνο τις τελευταίες εβδομάδες της ζωής.
Σε κάθε στάδιο της φροντίδας του καρκίνου, μπορούν και πρέπει να γίνουν περισσότερα μέσω της πρόληψης με τη μείωση της έκθεσης των ανθρώπων σε σημαντικούς παράγοντες κινδύνου καρκίνου και στο σταμάτημα του καρκίνου μέσω εμβολιασμού, μέσω αποτελεσματικών προγραμμάτων διαλογής όταν χρειάζεται· μέσω θεραπείας που ακολουθεί αποδεδειγμένα πρωτόκολλα και είναι διαθέσιμη σε όλους.· και μέσω παρηγορητικής θεραπείας που παρέχει στους ασθενείς ένα αξιοπρεπές τέλος ζωής όπου ο πόνος είναι διαχειρίσιμος.
Περισσότερα:
WHO European Conference on Screening https://www.euro.who.int/en/media-centre/events/events/2020/02/who-european-conference-on-screening
WHO Report on Cancer: Setting priorities, investing wisely and providing care for all (2020)
https://www.who.int/publications/i/item/who-report-on-cancer-setting-priorities-investing-wisely-and-providing-care-for-all
Μετάφραση -προσαρμογή Μαργαρίτα Ζουμπουλίδη, MSc Προαγωγή και Αγωγή Υγείας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
