Η έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) με τίτλο “Σχετικά με την υγεία των προσφύγων και των μεταναστών/μεταναστριών στην Ευρωπαϊκή περιφέρεια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας: καμία δημόσια υγεία χωρίς την υγεία των προσφύγων και των μεταναστών/στριών”, η οποία αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το Εθνικό Ιταλικό Ινστιτούτο Υγείας, Μετανάστευσης και Φτώχιας συγκεντρώνει τα τελευταία στοιχεία σχετικά με την υγεία των προσφύγων και των μεταναστών/μεταναστριών σε όλη την περιοχή.
Ο πληθυσμός του ΠΟΥ στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια ανέρχεται περίπου στα 920 εκατομμύρια, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το ένα έβδομο του παγκόσμιου πληθυσμού. Oι διεθνείς μετανάστες/μετανάστριες αποτελούν το 10% (90,7 εκατομμύρια) στην περιοχή και αντιπροσωπεύουν το 35% του παγκόσμιου μεταναστευτικού πληθυσμού (258 εκατομμύρια). Το ποσοστό των διεθνών μεταναστών/στριών στα κράτη μέλη της περιφέρειας, συμπεριλαμβανομένων και των προσφύγων, κυμαίνεται από 50% στην Ανδόρα και το Μονακό έως 2% στην Αλβανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, την Πολωνία και τη Ρουμανία. Ως εκ τούτου, τα προγράμματα και οι προτεραιότητες πολιτικής που συνδέονται με την μετακίνηση και τη μετανάστευση ενδέχεται να διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών. Ωστόσο, κάθε χώρα σήμερα μπορεί να είναι μια χώρα προέλευσης, διαμετακόμισης ή προορισμού για πρόσφυγες και μετανάστες, έχοντας συχνά πολλαπλό ρόλο. Κατά συνέπεια, η υγεία των προσφύγων και των μεταναστών/μεταναστριών έχει σταδιακά αναδειχθεί ως θέμα κοινού ενδιαφέροντος για όλα τα κράτη μέλη.
Οι εκτιμώμενοι δείκτες θνησιμότητας τείνουν να είναι χαμηλότεροι στους πρόσφυγες και τους μετανάστες σε σύγκριση με τους δείκτες θνησιμότητας, νεοπλασμάτων, ψυχικών και συμπεριφορικών διαταραχών, ενδοκρινολογικών και πεπτικών νοσημάτων του ευρωπαϊκού πληθυσμού της χώρας υποδοχής. Οι συνολικοί προτυπωμένοι (σταθμισμένοι) δείκτες θνησιμότητας εκτιμάται ότι είναι υψηλότεροι για λοιμώξεις, ασθένειες του αίματος και καρδιαγγειακές παθήσεις. Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες μπορεί να είναι ευάλωτοι σε μολυσματικές ασθένειες λόγω των κακών συνθηκών διαβίωσης στη χώρα προορισμού, της έκθεσης σε λοιμώξεις λόγω έλλειψης υγειονομικής περίθαλψης, λόγω απουσίας φροντίδας κατά τη μεταφορά ή λόγω διακοπής της φροντίδας στη χώρα προέλευσης. Σύμφωνα με ενδείξεις ο κίνδυνος μετάδοσης λοιμωδών νοσημάτων από πρόσφυγες και μετανάστες στον πληθυσμό της χώρας υποδοχής είναι πολύ χαμηλός. Υπάρχει πιθανότητα οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που φτάνουν από χώρες με υψηλό επιπολασμό φυματίωσης να αντανακλούν παρόμοιες τιμές επιπολασμού.
Ο επιπολασμός των ψυχικών διαταραχών στους πρόσφυγες και τους μετανάστες παρουσιάζει σημαντική διαφοροποίηση ανάλογα με τον υπό μελέτη πληθυσμό και τη μεθοδολογία αξιολόγησης. Παράγοντες κινδύνου για προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να εμφανιστούν σε όλες τις φάσεις της μεταναστευτικής διαδικασίας καθώς και κατά τη διαδικασία εγκατάστασης στη χώρα υποδοχής. Η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), οι διαταραχές της διάθεσης και η κατάθλιψη είναι οι ψυχικές διαταραχές που αναφέρονται συχνότερα κυρίως από τους πρόσφυγες και τους προσφάτως αιτούντες/ούσες άσυλο. Ωστόσο, τα στοιχεία δεν είναι καθοριστικά, ενώ υπάρχει ένα ευρύ φάσμα στους εκτιμώμενους δείκτες επιπολασμού. Για παράδειγμα, ο επιπολασμός της κατάθλιψης στον πληθυσμό προσφύγων και μεταναστών/στριών κυμάνθηκε από 5% έως 44%. Αντίστοιχα, ο επιπολασμός της κατάθλιψης στο γενικό πληθυσμό κυμάνθηκε από 8 έως 12%. Οι κακές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, όπως η ανεργία ή η απομόνωση, συνδέονται με αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης στους πρόσφυγες μετά την επανεγκατάσταση. Η μετανάστευση βρέθηκε επίσης ως παράγοντας κινδύνου για την ψυχική υγεία των παιδιών. Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και συμπτωμάτων της διαταραχής μετατραυματικού στρες σε σύγκριση με άλλες ομάδες προσφύγων και μεταναστών/στριών.
Όσον αφορά στις γυναίκες πρόσφυγες και μετανάστριες, παρατηρείται έντονη τάση για χειρότερους δείκτες που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη. Ωστόσο, μπορούν να προστατευθούν από τα δυσμενή μαιευτικά και περιγεννητικά αποτελέσματα μέσω προσωπικών παραγόντων, όπως η κοινωνικοοικονομική και εκπαιδευτική κατάσταση καθώς και τα χαρακτηριστικά της χώρας υποδοχής (π.χ. ισχυρή πολιτική ένταξης). Η γνώση του οικογενειακού προγραμματισμού ποικίλλει μεταξύ των προσφύγων και των μεταναστών/στριών, ενώ γενικότερα ενδέχεται να μην έχουν επίγνωση της διαθέσιμης υγειονομικής υποστήριξης. Οι γυναίκες μπορεί να υποστούν σεξουαλική βία στους χώρους διέλευσης και στις χώρες προορισμού, δημιουργώντας αυξημένη ευπάθεια σε σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Τα παιδιά των προσφύγων και των μεταναστών/στριών μπορεί να είναι πιο επιρρεπή στα θέματα υγείας που σχετίζονται με τη διατροφή, τόσο στον υποσιτισμό όσο και στην παχυσαρκία. Όπως προαναφέρθηκε, η μετανάστευση αποτελεί επίσης παράγοντα κινδύνου για τις ψυχικές διαταραχές και στα παιδιά.
Η αξιοποίηση των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης από πρόσφυγες και μετανάστες/στριες επηρεάζεται από την οργάνωση του συστήματος υγείας, καθώς και από το αν απαιτείται χρηματικό αντίτιμο για την πρόσβαση. Η προληπτική φροντίδα περιλαμβάνει τόσο μέτρα πρόληψης ασθενειών (π.χ. εμβολιασμοί και προγράμματα προαγωγής υγείας) όσο και μέτρα που ανιχνεύουν ασθένειες σε πρώιμο στάδιο (π.χ. διαγνωστικοί έλεγχοι), προκειμένου να μπορεί να εισαχθεί η θεραπεία εγκαίρως. Η παροχή δεοντολογικού και αποτελεσματικού προσυμπτωματικού ελέγχου και υγειονομικής περίθαλψης στους μετανάστες/στριες στα σύνορα αποτελεί σημαντικό βήμα για τη διασφάλιση των αναγκών υγείας των προσφύγων και των μεταναστών/στριών που μετακινούνται σε κοινότητες υποδοχής.
Διαβάστε ολόκληρη την έκθεση εδώ: Report on the health of refugees and migrants in the WHO European Region. No PUBLIC HEALTH without REFUGEE and MIGRANT HEALTH (World Health Organization, Regional Office for Europe, 2018) http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0004/392773/ermh-eng.pdf?ua=1
Προσαρμογή κειμένου: Μαρία Μήτσα, Ψυχολόγος
Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σποδών στην Προαγωγή & Αγωγή Υγείας
της Ιατρικής Σχολής Αθήνας
