(20/9/2016, Λισαβόνα) Το κάπνισμα και η κατανάλωση οινοπνευματωδών φαίνεται να μειώνονται στους 15-16χρονους μαθητές. Ωστόσο, υπάρχει ανησυχία για την χρήση «νέων» ψυχοδραστικών ουσιών (π.χ., συνθετικών κανναβινοειδών, καθινόνων, κτλ.),και νέων εξαρτητικών συμπεριφορών στον πληθυσμό αυτόν. Η χρήση παράνομων ουσιών παραμένει σε υψηλά επίπεδα· ωστόσο, σε γενικές γραμμές, παρουσιάζεται σταθερή την τελευταία 12ετία. Τα παραπάνω αποτελούν τα βασικά ευρήματα της έκθεσης της «Πανευρωπαϊκής έρευνας στο σχολικό πληθυσμό για τη χρήση οινοπνευματωδών και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών» (έρευνα ESPAD) που δημοσιοποιήθηκε σήμερα σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά και την Τοξικομανία (ΕΚΠΝΤ). Η έρευνα ESPAD υλοποιήθηκε το 2015 σε 35 ευρωπαϊκές χώρες (συμπεριλαμβανομένων 24 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης).1 Η έρευνα ESPAD υλοποιείται ανά τετραετία από το 1995. Συμμετείχαν σε αυτήν 96.043 μαθητές. Τα στοιχεία συλλέχθηκαν μέσω ανώνυμου ερωτηματολογίου που χορηγήθηκε στη σχολική τάξη. Η έκθεση της έρευνας ESPAD του 2015 περιλαμβάνει στοιχεία για τη χρήση και τις αντιλήψεις των 16χρονων μαθητών σχετικά με ουσίες όπως ο καπνός, τα οινοπνευματώδη ποτά, οι παράνομες ουσίες, οι εισπνεόμενες ουσίες, τα ψυχοδραστικά φάρμακα και οι «νέες» ψυχοδραστικές ουσίες. Η έκθεση του 2015 εστιάζει ιδιαίτερα στη χρήση των «νέων» ψυχοδραστικών ουσιών, αλλά και στην υπερβολική χρήση του διαδικτύου, τα διαδικτυακά παιχνίδια και τον στοιχηματισμό (τζόγο). Οι συμπεριφορές αυτές μελετήθηκαν για πρώτη φορά στο πλαίσιο της έρευνας ESPAD το 2015.
Μείωση στην κατανάλωση οινοπνευματωδών και στο κάπνισμα, αλλά ανησυχία για την υπερβολική, ανά περίσταση, κατανάλωση οινοπνευματωδών στους εφήβους Θετικές εξελίξεις παρατηρούνται σε όλους τους δείκτες που αφορούν το κάπνισμα από τους εφήβους (κάπνισμα έστω και μία φορά σε όλη τη ζωή, πρόσφατο και καθημερινό κάπνισμα). Οι εξελίξεις αυτές συμβαδίζουν με τις πολιτικές πρόληψης και περιορισμού του καπνίσματος που έχουν υιοθετηθεί κατά τη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας.4 Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας ESPAD του 2015, περισσότεροι από τους μισούς 16χρονους μαθητές ανέφεραν ότι δεν έχουν καπνίσει ποτέ (54%, εύρος μεταξύ των χωρών: 34-84%). Πρόσφατα (δηλαδή στη διάρκεια των 30 ημερών πριν από την έρευνα) κάπνισε ένας στους 5 (21%, εύρος μεταξύ των χωρών: 6-37%). Το ποσοστό των 16χρονων που ξεκίνησαν να καπνίζουν καθημερινά σε ηλικία μικρότερη των 13 μειώθηκε κατά την τελευταία 20ετία, όπως άλλωστε μειώθηκε συνολικά το κάπνισμα. Η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών από τους εφήβους παραμένει σε υψηλά επίπεδα στην Ευρώπη· ωστόσο διαχρονικά παρατηρούνται θετικές εξελίξεις. Συγκεκριμένα, την τελευταία 20ετία παρατηρείται μείωση στο ποσοστό των 16χρονων που έχουν δοκιμάσει οινοπνευματώδη (από 89% σε 81%) και στο ποσοστό των εφήβων που έχουν καταναλώσει οινοπνευματώδη πρόσφατα (από 56% σε 47%), με τις μεγαλύτερες μειώσεις να παρατηρούνται μετά το 2003. Παρά τις διακυμάνσεις κατά την ενδιάμεση περίοδο, η υπερβολική ανά περίσταση κατανάλωση οινοπνευματωδών που αναφέρθηκε το 2015 κυμαίνεται σε ανάλογα επίπεδα με εκείνα του 1995. Συγκεκριμένα, μετά από την αύξηση που παρατηρήθηκε έως και το 2011, το 2015 το ποσοστό της υπερβολικής κατανάλωσης οινοπνευματωδών μειώθηκε σημαντικά (από 44% σε 37% στα αγόρια, και από 38% σε 33% στα κορίτσια). Εντούτοις, το 2015 ένας στους 3 εφήβους (35%) ανέφερε πρόσφατη υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών (δηλαδή κατά την περίοδο των 30 ημερών πριν από την έρευνα). Περισσότεροι από τα τρία τέταρτα των εφήβων (78%) θεωρούν εύκολη ή πολύ εύκολη την πρόσβαση στα οινοπνευματώδη.
Η χρήση παράνομων ουσιών παραμένει σταθερή, αν και σε υψηλά επίπεδα Οι 16χρονοι μαθητές ανέφεραν χρήση κάποιας παράνομης ουσίας έστω και μία φορά σε όλη τη ζωή κατά μέσον όρο σε ποσοστό 18%. Ωστόσο, παρατηρούνται σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα (εύρος μεταξύ των χωρών: 6–37%). Αύξηση στο ποσοστό της χρήσης κάποιας παράνομης ουσίας είχε παρατηρηθεί έως το 2003· έκτοτε το μέσο ποσοστό της χρήσης παραμένει σταθερό, αν και σε υψηλά επίπεδα. Σημειώνεται ότι σε 10 ευρωπαϊκές χώρες τα επίπεδα της χρήσης κάποιας (οποιασδήποτε) παράνομης ουσίας είναι μεγαλύτερα του 25%. Η κάνναβη αποτελεί την πλέον δημοφιλή παράνομη ουσία. Κατά μέσον όρο, χρήση κάνναβης έστω και μία φορά σε όλη τη ζωή αναφέρει το 16% των 16χρονων μαθητών στην Ευρώπη (εύρος μεταξύ χωρών: 4–37%), ενώ πρόσφατη χρήση της ουσίας (χρήση κατά την περίοδο των 30 τελευταίων ημερών πριν από την έρευνα) αναφέρθηκε από το 7% (εύρος μεταξύ χωρών: 1–7%). Κατά την περίοδο 1995-2015 αυξήθηκε τόσο η χρήση κάνναβης, έστω και μια φορά (από 11% σε 17%), όσο και η πρόσφατη χρήση της ουσίας (από 4% σε 7%). Όσον αφορά ειδικά τη χρήση της ουσίας έστω και μία φορά σε όλη τη ζωή, την αύξηση που είχε παρατηρηθεί έως και 2003 (19%) ακολούθησε μικρή μείωση έως το 2015 (17%). Σχεδόν ένας στους 3 εφήβους στην Ευρώπη (30%) θεωρούν «εύκολη» την πρόσβαση στην κάνναβη (απάντησαν ‘εύκολη’ ή ‘πολύ εύκολη’ στη σχετική ερώτηση). Σε χαμηλότερα ποσοστά θεωρούν οι έφηβοι «εύκολη» την πρόσβαση σε άλλες παράνομες ουσίες όπως την έκσταση (12%), την κοκαΐνη (11%), τις αμφεταμίνες (9%),τις μεθαμφεταμίνες (7%) και το κρακ (8%). Σε ποσοστό 4% οι 16χρονοι μαθητές στην Ευρώπη ανέφεραν χρήση κάποιας «νέας» ψυχοδραστικής ουσίας5 έστω και μία φορά (εύρος μεταξύ χωρών: 1-10%)· σε ποσοστό 3% ανέφεραν χρήση κατά την περίοδο των 30 τελευταίων ημερών πριν από την έρευνα (εύρος μεταξύ χωρών: 1-8%). Γενικά, οι 16χρονοι στην Ευρώπη φαίνεται να προτιμούν τις «νέες» ψυχοδραστικές ουσίες έναντι ουσιών όπως αμφεταμίνες, έκσταση, κοκαΐνη ή LSD, των οποίων η χρήση αναφέρεται από χαμηλότερα ποσοστά εφήβων. Το παραπάνω αναδεικνύει την ανάγκη συστηματικής επιτήρησης των νέων τάσεων στη χρήση ουσιών.
Χρήση διαδικτύου, διαδικτυακά παιχνίδια και τζόγος – ανάγκη για συστηματική επιτήρηση Με δεδομένο ότι η χρήση του διαδικτύου αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής, «υπάρχει ανάγκη συστηματικής παρακολούθησης και κατανόησης των συνηθειών που τα παιδιά και έφηβοι αναπτύσσουν στο διαδίκτυο» αναφέρει η έκθεση ESPAD. Το 2015 συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα για πρώτη φορά ερωτήσεις σχετικά με τη συχνότητα και το περιεχόμενο της χρήσης του διαδικτύου. Έμφαση δόθηκε σε έξι δραστηριότητες: την κοινωνική δικτύωση, την πλοήγηση για αναζήτηση πληροφοριών, το «κατέβασμα» διαδικτυακού υλικού (μουσική, ταινίες, εφαρμογές κτλ), τα διαδικτυακά παιχνίδια, τον τζόγο και τις αγοραπωλησίες. Οι 16χρονοι μαθητές στην Ευρώπη χρησιμοποιούν το διαδίκτυο κατά μέσον όρο 5,8 ημέρες την εβδομάδα. Η συχνή χρήση του διαδικτύου για κοινωνική δικτύωση γίνεται περισσότερο από τα κορίτσια συγκριτικά με τα αγόρια (83% και 73%, αντίστοιχα για χρήση του διαδικτύου τουλάχιστον 4 ημέρες την εβδομάδα), ενώ περισσότερα αγόρια από ότι κορίτσια αναφέρουν τη χρήση του για διαδικτυακά παιχνίδια (39% και 7%, αντίστοιχα). Σε όλες τις χώρες ανεξαιρέτως, περισσότερα αγόρια από ότι κορίτσια τζόγαραν στο διαδίκτυο κατά τη διάρκεια των 12 μηνών πριν από την έρευνα (23% και 5%, αντίστοιχα για τζόγο έστω και μία φορά και 12% και 2%, αντίστοιχα για συχνό τζόγο). Το πρόγραμμα ESPAD εκφράζει τις ανησυχίες του αναφορικά με την διείσδυση των διαδικτυακών παιχνιδιών και του τζόγου στις συνήθειες των εφήβων: «Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί σε μέτρα πρόληψης του τζόγου στους εφήβους και σε παρεμβάσεις που αποσκοπούν στον περιορισμό της συνδεόμενης με αυτόν οικονομικής, ψυχολογικής ή κοινωνικής βλάβης».
www.espad.org